W ostatnim czasie często pisaliśmy o nadużyciach pracowników brytyjskich służb socjalnych, których nadgorliwość prowadziła często do niesłusznego odbierania dzieci polskim rodzinom. Okazuje się, że do takich przypadków dochodzi częściej niż myślimy. W związku z tym doczekaliśmy się oficjalnego stanowiska w tej sprawie ze strony Ambasady Polskiej w Londynie, która informuje nas o tym, gdzie szukać pomocy.
Przygotowując się do wyjazdu wraz z rodziną za granicę w poszukiwaniu czy w związku z podjęciem pracy należy obok wiedzy o warunkach panujących na danym rynku pracy, sytuacji socjalnej i bytowej pozyskać również wiedzę o obowiązujących w danym kraju regulacjach dotyczących opieki nad małoletnimi. Zapoznanie się z takimi informacjami pozwoli na uniknięcie bądź ograniczenie negatywnych konsekwencji czy traumatycznych przeżyć wynikających z niewiedzy o systemie prawnym regulującym opiekę nad małoletnimi.
Nierzadko miejscowe realia w zakresie prawa odnoszącego się do przemocy w rodzinie są znacznie surowsze od realiów polskich a poziom wrażliwości społeczeństw państw pobytu wobec standardów wychowania dzieci odbiega od wyniesionego z Polski.
Wiele zachowań w relacjach między rodzicami a dziećmi, prawnie i kulturowo dopuszczalnych w Polsce, w innych państwach traktowanych jest jako naruszenie praw dziecka skutkujące surowymi konsekwencjami. Do tej kategorii zalicza się np. krzyk czy płacz karconego dziecka, nawet jeśli został wywołany bez użycia przemocy fizycznej.
Przypadki niewłaściwych postaw w rodzinach zgłaszane są tak przez szkoły jak i sąsiadów właściwym służbom socjalnym, które działając dla dobra dziecka, mogą ingerować w życie rodzinne obywateli polskich zamieszkałych w krajach pobytu.
Podkreślenia przy tym wymaga, że sam fakt posiadania statusu cudzoziemca nie zwalnia w najmniejszym stopniu od odpowiedzialności przed miejscowym prawem na równi z obywatelami tego kraju i nie daje podstaw domagania się uprzywilejowanego traktowania.
Podstawy prawne działalności brytyjskich służb socjalnych odpowiedzialnych za realizację zadań w zakresie ochrony praw małoletnich, tryb postępowania tych instytucji, jak również zakres ich kompetencji na terenie Anglii i Walii reguluje akt prawny o nazwie Children Act 1989 http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1989/41/contents.
zawarte w orzeczeniu przewodniczącego Hight Court z dnia 14 stycznia 2014 r. Całość orzeczenia dostępna jest pod adresem internetowym: http://www.judiciary.gov.uk/Resources/JCO/Documents/Judgments/matter-of-e-a-child.pdf.
Zgodnie z obowiązującymi na terenie Anglii i Walii przepisami na wniosek lokalnych służb socjalnych lub innej uprawnionej osoby sąd może podjąć decyzję o przekazaniu dziecka pod nadzór lub opiekę służb socjalnych, jeżeli są spełnione następujące warunki:
- dziecku jest wyrządzana znacząca krzywda (significant harm) lub istnieje ryzyko, że będzie narażone na znaczącą krzywdę, oraz
- krzywda lub prawdopodobieństwo narażenia dziecka na krzywdę jest konsekwencją:
1. poziomu sprawowanej opieki nad dzieckiem (lub opieki, która byłaby sprawowana, gdyby nie została podjęta decyzja sądu), który nie jest poziomem, jakiego zgodnie z zasadami zdrowego rozsądku należałoby oczekiwać od rodzica,
2. bycia dziecka poza kontrolą rodzicielską.
W praktyce dzieci mogą być odebrane rodzicom i oddane pod opiekę władz socjalnych, m.in jeżeli:
- dziecko doświadcza przemocy domowej (fizycznej bądź emocjonalnej),
- w domu dochodziło do przemocy fizycznej, emocjonalnej lub seksualnej i uważa się, że dziecko nie jest bezpieczne w tym środowisku,
- dziecko było zaniedbywane przez dłuższy czas i są dowody na to, że jego dobro i prawidłowy rozwój mogą ucierpieć, jeżeli dalej będzie zaniedbywane,
- rodzic nie był obecny przy dziecku i zostawił je samo w domu bez zorganizowania żadnej opieki.
Na podstawie section 20 Children Act 1989 rodzice mogą wyrazić pisemnie zgodę na przekazanie opieki nad swoim dzieckiem brytyjskim służbom socjalnym i umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej. Rodzice nie mają obowiązku podpisywać ww. zgody i mogą również w każdym czasie ją wycofać.
W przypadku braku zgody rodziców, władze lokalne muszą wystąpić do sądu w celu uzyskania decyzji sądu w sprawie przejęcia opieki nad dzieckiem na czas określony (interim care order). Przekazanie opieki nad dzieckiem służbom socjalnym decyzją sądu może nastąpić na okres do 8 tygodni, a następnie może być odnawiane każdorazowo co 28 dni. Całe postępowanie powinno zakończyć się w ciągu 26 tygodni. Po tym okresie sąd powinien zdecydować komu powierzy opiekę nad dzieckiem.
Służby socjalne nie są uprawnione do natychmiastowego zabrania dzieci, ale w sytuacji nagłej mogą zwrócić się do sądu o tzw. emergency protection order. Prawo do odebrania dzieci bez uprzedniej zgody sądu ma policja. Policja ma prawo zabrania dziecka pod swoja opiekę na okres do 72 godzin (police protection order). W takiej sytuacji policja współpracuje z opieką społeczną w celu znalezienia tymczasowej opieki dla dziecka.
W przypadku wszczęcia postępowania w sprawie opieki nad dzieckiem (child care proceedings) oboje rodzice mają prawo do bezpłatnej pomocy prawnej w ramach tzw. legal aid. Oznacza to, że wybrana i wskazana przez rodziców kancelaria prawna otrzyma środki finansowe z budżetu państwa. Przykładowa lista kancelarii prawnych polsko i anglojęzycznych znajduje się na stronie internetowej Ambasady RP w Londynie. http://www.londyn.msz.gov.pl/pl/informacje_konsularne/sprawy_prawne/wykaz_prawnikow/
Dziecko w postępowaniu sądowym jest reprezentowane przez niezależnego opiekuna tzw. childrenguardian powoływanego przez sąd z organizacji rządowej Caffcass. Opiekun dziecka reprezentuje prawa i interesy dziecka, powołuje pełnomocnika prawnego dla dziecka i uczestniczy w spotkaniach dotyczących dziecka razem ze służbami socjalnymi. Opiekun dziecka sporządza dla sądu raport w którym wskazuje jaka decyzja będzie w jego opinii najlepsza dla dziecka uwzględniając przy tym m.in. życzenia i uczucia dziecka.
Również służby socjalne przygotowują swój raport dla sądu i współpracują w tym zakresie z rodzicami dziecka. Rodzice mogą też poprosić o przygotowanie raportu przez niezależnego pracownika socjalnego (independent social worker).
Należy podkreślić, iż służby socjalne mają obowiązek notyfikowania właściwym władzom konsularnym faktu wszczęcia postepowania w sprawie ustanowienia opieki nad małoletnim nie będącym obywatelem brytyjskim. Urząd konsularny na wniosek rodziców dziecka może wystąpić z pisemną interwencja do tutejszych służb socjalnych.
Szczegółowe kompetencje lokalnych służb socjalnych zostały określone m.in. w Rozdziale III i Schedule 2 do Children Act 1989.
Na terenie całego kraju działa linia telefoniczna The Family Rights Group Advice Service wspierająca rodziny, których dziećmi zajmuje się opieka społeczna lub które takiej opieki potrzebują, tel. 08007311696, 0808 801 0366 (pn-pt. 10.00-15.30), http://www.frg.org.uk.
Ponadto należy pamiętać, że do postepowań opiekuńczych przed sądami krajów UE (z wyjątkiem Danii) mają zastosowanie przepisy rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej (Bruksela II bis) http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX:32003R2201 zgodnie z którymi właściwymi do podejmowania decyzji w sprawach małoletnich są organy sądowe państwa, w którym dzieci mają miejsce zamieszkania (habitual residence). Sądy na terenie Anglii i Walii orzekające w sprawach dotyczących postępowań z zakresu opieki nad małoletnimi obywatelami innych państw członkowskich UE, powinny badać swą właściwość zgodnie z regułami zawartymi w rozporządzeniu, w tym, analizować możliwość przekazania sprawy do sądu innego państwa UE lepiej umiejscowionego do rozpatrzenia sprawy zgodnie z art. 15 Rozporządzenia. Na podstawie przepisów ww. rozporządzenia w każdym z państw UE (poza Danią) zostały powołane specjalne organy centralne mające na celu m.in. przekazywanie informacji dotyczących krajowych przepisów prawych i procedur, jak również współpracy w szczególnych przypadkach dotyczących dzieci poprzez: zbieranie i wymianę informacji w sprawie sytuacji dziecka; trwających postępowań dotyczących dziecka, podjętych decyzji, udzielenia informacji i pomocy osobom posiadającym odpowiedzialność rodzicielską wnioskującym o uznanie i wykonanie orzeczeń na ich terytorium, zwłaszcza dotyczących prawa do kontaktów z dzieckiem oraz powrotu dziecka. Zgodnie z przepisami Rozporządzenia Bruksela II bis wnioski tutejszych władz o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego członków dalszej rodziny dziecka zamieszkałej w Polsce i rozpatrywanych jako kandydaci na przyszłych opiekunów dziecka, powinny być składane do organu centralnego w Polsce:
Ministerstwo Sprawiedliwości
Departament Współpracy Międzynarodowej
i Praw Człowiek
Al. Ujazdowskie 11
00-950 Warszawa
Całość informacji znajduje się na stronie: http://www.londyn.msz.gov.pl/pl/informacje_konsularne/sprawy_prawne/syst...
